Xạ trị là một trong những phương pháp chữa trị ung thư vú khá hiệu quả và được sử dụng rộng rãi hiện nay. Tuy nhiên, nó cũng có thể mang tới cho người bệnh những tác dụng phụ không mong muốn trong và sau quá trình điều trị.
Ung thư vú là bệnh ung thư phổ biến nhất ở nữ giới với khoảng gần 1,7 triệu phụ nữ mắc và hơn 500 nghìn phụ nữ tử vong hàng năm trên toàn cầu. Tại Việt Nam, mỗi năm cũng có khoảng 11 nghìn phụ nữ mắc ung thư vú và 5 nghìn người tử vong do căn bệnh này.
Điều trị ung thư vú là sự phối hợp của nhiều phương pháp điều trị và tùy theo từng giai đoạn, từng thể mô bệnh học mà các biện pháp áp dụng là khác nhau: phẫu thuật, hóa chất, xạ trị, điều trị nội tiết, điều trị đích…
Trong các phương pháp điều trị ung thư vú thì xạ trị thường được chỉ định khá nhiều, áp dụng cho: các khối u kích thước lớn, khối u có xâm lấn da, khối u di căn hạch vùng và áp dụng ngay cả cho những trường hợp giai đoạn sớm bệnh nhân được phẫu thuật bảo tồn tuyến vú.
Tuy là một phương pháp khá hiệu quả và được sử dụng khá phổ biến hiện nay, song nó cũng đi kèm nhiều tác dụng phụ.
Mệt mỏi
Đây là tác dụng phụ thường gặp đối với các bệnh nhân điều trị ung thư. Các triệu chứng này có thể kết hợp với các nguyên nhân được xác định như: thiếu máu, suy dinh dưỡng, đau, các thuốc uống kết hợp quá trình xạ trị…
Mệt mỏi thậm chí còn khiến nhiều bệnh nhân phải tạm dừng quá trình xạ trị để hồi phục sức khỏe. Ngoài ra, bệnh nhân có thể kết hợp tập thể dục ở mức nhẹ đến vừa trong giai đoạn nghỉ ngơi, như một cách giúp giảm mệt mỏi.
Nôn, buồn nôn
Bệnh nhân khi mới tiếp xúc với tia xạ có thể cảm thấy chếnh choáng, cảm giác buồn nôn, có thể nôn. Các triệu chứng này thường gặp ở các bệnh nhân mẫn cảm với tia xạ.
Triệu chứng này thường sẽ hết sau khoảng 3-5 ngày hoặc có thể lâu hơn.
Khi xuất hiện triệu chứng, bệnh nhân nên báo với bác sỹ để có được lời tư vấn và điều chỉnh hợp lý trong quá trình xạ trị.
Viêm da thành ngực do xạ trị
Đối với điều trị xạ trị trong ung thư vú, các tác dụng phụ trên da hầu như không thể tránh khỏi.
Vị trí da thường bị viêm do xạ trị là da diện thành ngực, da vùng thượng đòn, da vùng nách. Đặc biêt, da vùng nách hay gặp tổn thương nặng hơn những vị trí khác do sự ẩm ướt và cọ xát tại vùng này.
Trong vòng 2 tuần đầu điều trị: da có thể bị đỏ nhẹ, mềm và trở nên nhạy cảm.
3-4 tuần sau xạ trị: triệu chứng khô da và bị lột da có thể xuất hiện. Màu sắc da trở nên sẫm hơn. Điều này là do tác dụng của phóng xạ trên các tế bào sản xuất sắc tố của da.
Khoảng 4-5 tuần sau điều trị: một số bệnh nhân có thể cảm thấy bị lột da và chảy nước ở khu vực điều trị. Đây là tác dụng phụ xảy ra khá nặng, nếu như không được điều trị có thể xảy ra loét và hoại tử da. Lúc này, bệnh nhân nên thông báo với bác sỹ để có được những biện pháp hỗ trợ tích cực.
1-2 năm sau điều trị: da bị mỏng, màu sắc da thay đổi không hồi phục, da trở nên cứng, thiểu dưỡng da do các mạch máu nuôi bị xơ hóa, chậm lành các vết thương ở những vùng tiếp xúc với tia xạ.
Chức năng của phổi bị ảnh hưởng
Khi xạ trị ung thư vú, phổi cũng bị ảnh hưởng một phần, đặc biệt là vùng đỉnh phổi và phần phổi ngoại vi có liên quan trong quá trình xạ trị.
Một thay đổi sớm có thể gặp là giảm lượng surfactant – chất giúp đường dẫn khí được mở thông thoáng. Giảm surfactant làm cho phổi không thể nở ra hết mức được gây thở ngắn hoặc ho. Bệnh nhân thường ho khan, ho liên tục tăng dần. Những triệu chứng này cần được bác sĩ tư vấn và điều trị, đôi khi phải sử dụng cả corticoid và thuốc giảm ho.
Tác dụng phụ khác có thể xảy ra khi xạ trị là xơ hóa phổi, khiến cho khả năng giãn nở và thu nhận khí của phổi bị giảm. Nếu một vùng lớn của phổi tiếp xúc với phóng xạ, những thay đổi này có thể gây thở ngắn và kém thích nghi với những hoạt động thể lực. Hiện tượng này có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm sau khi kết thúc điều trị.
Phù tay voi
Triệu chứng này có thể gặp ngay trong điều trị hoặc sau nhiều năm ở những bệnh nhân ung thư vú có phẫu thuật tại vùng ngực và vét hạch nách di căn.Do đó mà hệ bạch huyết bị ảnh hưởng trở nên xơ hóa, dẫn lưu bạch huyết của cánh tay người bệnh sẽ bị ứ trệ.
Bệnh nhân sẽ nhận thấy những dấu hiệu sau:
- Sưng, căng, nặng nề ở ngực, cánh tay, hoặc bàn tay ở phía bên bị bệnh.
- Thay đổi cấu trúc da, độ căng da, da nóng và đỏ. Nhức hoặc đau ở vùng bị ảnh hưởng, cử động các khớp khó khăn.
- Chỗ đeo nhẫn, đồng hồ và vòng đeo tay bị chặt…
Khi có các triệu chứng trên cần đi khám ngay để được điều trị kịp thời.
Một số tác dụng phụ hiếm gặp khác
Khi tiến hành xạ trị ung thư vú, bệnh nhân cũng có thể gặp một số tác dụng phụ khác như:
- Gãy xương do xương sườn suy yếu
- Chức năng tim suy giảm do xạ trị vùng ngực trái
- Xơ hóa khớp vai – cánh tay….